Đây gọi là
“Danh Sắc duyên Lục Nhập". Sáu cơ quan cảm nhận nầy
cùng với sáu đối tượng của cảm nhận (hình sắc, âm
thanh, mùi vị, cảm giác xúc chạm, và đối tượng tâm
thức) là khởi sanh ý thức về cái thấy, cái nghe, mùi,
vị, xúc chạm và ý nghĩ. Khi tất cả sáu cơ quan cảm
nhận hiện hữu đầy đủ, đứa bé bắt đầu biết liên hệ
tiếp xúc với ngọai cảnh Vì thế, nên mới nói: "Lục
Nhập duyên Xúc". Sau khi có sự tiếp xúc, đứa bé bắt
đầu có cảm giác thọ nhân tiếp xúc; ví thế "Xúc duyên
Thọ". Khi có cảm thọ, lòng yêu thích phát khởi (như
là ưa thích hoàn cảnh vui sướng dễ chịu, và ghét
hoàn cảnh không vừa ý). Vì thế, "Thọ duyên Ái (ưa
thích)”. Sau khi sự ưa thích khởi sanh, đứa bé mong
muốn để tìm kiếm và nắm bắt những gì nó thích. Vì
thế " Ái duyên Thủ (nắm bắt)". Sau khi đã sở hữu cái
mình ham muốn, việc nắm bắt sở hữu nầy đưa đến sự
hình thành (trong dục giới, sắc giới hay vô sắc giới).
Vì thế gọi là "Thủ duyên Hữu". Bước kế tiếp là " Hữu
duyên Sanh "; nghĩa là do sự nắm bắt và bám chấp,
lại có sự tiếp tục tái sinh. Sau cùng " Sanh duyên
Lão Tử (già và chết)". Sau khi Sanh thì sẽ đến Già
và Chết . Toàn bộ diễn trình này là vòng quay "Mười
Hai Nhân Duyên”.
Nếu không có
Vô Minh thì sẽ như thế nào? Thì sẽ không có Hành
(sinh hoạt). Nói một cách khác, khi Vô Minh bị tiêu
diệt, thi Hành bị tiêu diệt. Khi Hành bị tiêu diệt
thì Thức bị tiêu diệt. Khi Thức bị tiêu diệt thi
Danh Sắc bị tiêu diệt. Khi Danh Sắc bị tiêu diệt thì
Lục Nhập bị tiêu diệt. Khi Lục Nhập bị tiêu diệt thi
Xúc bị tiêu diệt. Khi Xúc bị tiêu diệt thi thì Thọ
bị tiêu diệt. Khi Thọ bị tiêu diệt thì Ải bị tiêu
diệt. Khi Ải bị tiêu diệt thị Thủ bị tiêu diệt. Khi
Thủ bị tiêu diệt thì Hữu bị tiêu diệt. Khi Hữu bị
tiêu diệt thì Sanh, Lão và Tử đều bị tiêu diệt. Đó
là cách để chấm dứt chu kỳ Mười Hai Nhân Duyên. Do
đó mới nói rằng: “Không vô minh tận vì tự tánh không”.
Khi tất cả
mười hai nhân duyên liên hệ lẫn nhau nầy ngưng hiện
hữu thì giống như bầu trời trong vắt xa thắm vạn dậm,
giống như ánh trăng vằng vặc phản chiếu trên mặt
nước trong. Nếu quý vị thật sự hiểu thấu đáo “Mười
Hai Nhân Duyên” thì sẽ thấy giống như uống nước, khi
quý vị khát nước và uống nước vào, thì quý vị sẽ tự
mình biết được là nước đó nóng hay lạnh. Nếu quý vì
không thật sự dụng công để tu hành và tỉnh ngộ hiểu
được đạo lý “Mười Hai Nhân Duyên” thì thật vô dụng
dù cho quý vị có nói rằng “Ồ, Mười hai nhân duyên là
tất cả đều không, không, không!".