BÀI GIẢNG THỨ NHẤT
Tối nay tôi sẽ
trình bày vắn tắt quan điểm của Phật giáo về đời sống thực của con
người, về sự chết và trong khi chết.
Phật giáo dậy rằng con người có một giá trị rất cao, đáng tôn qúi,
đặc biệt ở sự thông minh tuyệt vời và trí tuệ siêu đẳng. Theo quan
điểm của Phật giáo, tiến trình phát triển của con người thì khác xa
với các loài khác như thú vật, rau cỏ; mỗi một người đều có một tiểu
sử rất dài, có một tiến trình phát triển hầu như bất tận, đặc biệt
là phần tâm thức của mỗi cá nhân.
Trong Phật giáo chúng tôi quan niệm rằng bản tính tự nhiên của tâm
thức (Tâm bản nhiên) con người thì hoàn toàn trong sáng và thanh
tịnh. Chúng tôi cũng quan niệm rằng tâm thức của con người mới chính
là nguyên tử năng của con người chứ không phải cái thân xác thịt
xương máu huyết này. Đồng thời chúng tôi cũng xác nhận rằng con
người có đời sống hạnh phúc hay đau khổ tất cả đều tùy thuộc vào
thái độ của tâm thức của riêng từng cá nhân: nếu anh (chị) nghĩ đời
anh khổ, anh sẽ khổ. Tất cả những phiền toái, tất cả những vấn đề
của con người đều do tâm của con người sáng tạo ra -- không phải
Thượng Đế, không phải Phật.
Từ quan điểm đó, chúng ta biết con người có khả năng tạo ra những
phiền phức cho đời sống thì chính con người cũng có khả năng giải
quyết những vấn đề khó khăn của đời sống. Thực là sai lầm khi nghĩ
rằng, “ Những vấn đề của tôi quá vĩ đại, bao la như bầu trời, rộng
lớn như không gian, hầu như tất cả đều là phiền phức, rắc rối, dù
cho có phá hủy cả mặt trời, cả mặt trăng thì cũng không hủy hết được
những vấn đề của tôi! ” Thật là sai lầm. Thật là u mê! Tất cả chúng
ta nên nhìn nhận rằng chúng ta phải có trách nhiệm giải quyết tất cả
những vấn đề của chúng ta. Chúng ta phải chịu trách nhiệm về tất cả
những hành động từ thân, khẩu và ý của chúng ta. Chúng ta không thể
đổ, không thể trút lên đầu người khác.
Hầu như tất cả những vấn đề của con người đều do trí thông minh mà
ra, bởi vì chúng ta có quá nhiều liên hệ với sự thông minh và những
lý lẽ. Dĩ nhiên, cũng có rất nhiều vấn đề đến từ trí tuệ, nhưng hầu
như cội nguồn của tất cả những vấn đề trong đời sống của chúng ta
như sự giận dữ, sự bạo động đều từ trí thông minh mà ra. Chúng ta đã
thông minh hóa sự kiện nên chúng ta đã có những vấn đề.
Khi sinh ra, khi còn là một đứa trẻ nhỏ, chúng ta đã chẳng có một
vấn đề chính trị nào, phải không quý vị? Hãy suy nghĩ cho kỹ đi.
Trong tâm khảm của một đứa trẻ chẳng có một tí chính trị nào. Khi
còn là một đứa trẻ nhỏ, chúng ta chẳng có một chút gì là rắc rối
kinh tế, chẳng có một chút gì là khó khăn xã hội, bởi vì chúng ta
chưa sẵn sàng, bởi vì chúng ta chưa trưởng thành để có những xung
khắc của cái tôi, để thông minh hóa những sự kiện. Và khi chúng ta
còn là trẻ thơ chúng ta không có những sự xung đột tôn giáo hay kỳ
thị chủng tộc trong tâm của chúng ta.
Khi chúng ta còn nhỏ chúng ta không có những vấn đề thông minh này;
bắt đầu lớn là bắt đầu thông minh hóa, bắt đầu thông minh hóa, thông
minh hóa: “Ai đây?” “Tôi là ai?” “Làm sao tôi nhận ra tôi?” “Cái gì
là khuôn mẫu của đời sống?” Cái tôi của chúng ta muốn có một phương
pháp, một đường lối để khám phá, để nhận biết mình; phải có một cái
gì để bám vào, để chiếm hữu. Chúng ta không còn tự nhiên. Chúng ta
đã không còn hồn nhiên. Đó là lý do tại sao chúng ta hoàn toàn là
nhân tạo, hoàn toàn do chúng ta làm ra, nên chúng ta có nhiều lầm
lẫn, nên chúng ta không bao giờ hài lòng, không bao giờ thỏa mãn,
không bao giờ thoải mái.
Chúng ta có thể nhìn thấy một cách rất rõ hầu như tất cả những vấn
đề trong thế giới tân tiến văn minh ngày nay đều bắt nguồn từ những
sự tương quan mâu thuẫn, từ những sự liên hệ đối nghịch nhau mà ra.
Đàn ông có vấn đề với đàn bà, đàn bà có vấn đề với đàn ông. Người có
vấn đề với người. Tất cả những vấn đề này đều đến từ sự thông minh
của chúng ta, chúng ta chơi những trò chơi thông minh với nhau,
những vấn đề này không phải từ trí tuệ, không phải từ trực giác,
không phải từ tiên thiên tri thức. Chúng ta đã sáng tạo, chúng ta đã
xây dựng lên những sự kiện bằng những quan niệm thông minh của chúng
ta, “ Đây là đối tượng tuyệt hảo cho tôi, tôi phải có, tôi phải
chiếm lấy, nếu không có nó, nếu không chiếm được nó, thà là tôi chết
còn hơn! Những cái kia không phải, chỉ có cái này mới thực là của
tôi! ”
Vấn đề là chúng ta đã sử dụng trí thông minh một cách không tự
nhiên, quá ư là u mê, chúng ta không thực chút nào. Chúng ta chưa hề
chạm được sự thật. Bởi vì chúng ta mù quáng, khi diễn tả một trái
táo, chúng ta nói, “ Oâi chao, quả táo này tốt quá, thật là tuyệt,
màu sắc tươi rói, thơm phức, tôi thích nó quá.” Chúng ta đã diễn tả
sự vật theo chiều hướng xúc cảm của chúng ta, theo chiều hướng bệnh
hoạn của một cái tâm tràn đầy ảo tưởng của chúng ta. Chúng ta đã gán
cái vọng tưởng tốt đẹp ngon lành trên quả táo để rồi nó làm chúng ta
thất vọng, để rồi nó làm chúng ta bất mãn khi chúng ta biết được sự
thật, nó chua quá, nó chát qúa. Cái lý do mà chúng ta bất mãn với
đối tượng ‘qủa táo’ này là chúng ta đã có sự liên hệ với cái tâm
vọng tưởng của chúng ta về quả táo, chúng ta đã tưởng nó tốt, chúng
ta đã không thật, chúng ta đã không biết sự thật là quả táo đang như
thế nào.
Theo Phật giáo, tất cả chúng ta đều có khả năng phân tích, đều có
khả năng khám nghiệm cái tâm của chúng ta xem nó đang suy nghĩ theo
chiều hướng nào, tích cực hay tiêu cực, vọng tưởng hay chân thật.
Chúng ta có khả năng làm điều này. Như chúng ta đã biết, “Phật,
Buddha” có nghĩa là “Một người đã hoàn toàn phát triển”ø mỗi một
người chúng ta đều có cơ hội, đều có khả năng phát triển được như
vậy, mỗi một người chúng ta đều có khả năng tẩy xóa đi tất cả những
ô nhiễm, những mê mờ vọng tưởng của chúng ta để trở nên một người
hoàn toàn phát triển, để là trí tuệ.
Trong một xã hội tràn đầy sự cạnh tranh, giành dật; chúng ta luôn
luôn muốn chiếm hữu những tiện ích của xã hội mà chúng ta đang sống,
của đất nước mà chúng ta đang ở và của những người chung quanh chúng
ta. Tất cả những vấn đề này đều bắt nguồn từ sự thông minh của chúng
ta, chúng ta tự tạo ra, chúng ta chộp dật, chúng ta luôn luôn nói,
“Tôi muốn”, “Tôi muốn”. Đó là đau khổ, đau khổ từ đó mà ra. Quý vị
có hiểu không? Có rất nhiều lần trong cuộc sống, chúng ta đã bị trầm
uất, chúng ta đã bị khổ đau, chúng ta đã bị dằn vặt mà không có một
lối thoát. Nếu chúng ta đã ôm ấp những vọng tưởng quá cao để tự an
ủi, để xây dựng mộng mơ của chúng ta thì khi chúng ta không đạt được
những điều mong muốn đó, chúng ta sẽ bị chết khát trong biển cả mênh
mông của chính thế giới huyễn ảo mà chính chúng ta đã tạo ra. Chúng
ta không thể đương đầu nổi, chúng ta không còn sức để chống chọi với
nó nữa, vì nó đã trở nên quá khó khăn.
Vì thế, tôi đề nghị trước khi sự lầm lạc to lớn xẩy ra, chúng ta nên
từ từ, từ từ giải trừ, từ từ loại bớt những sai lạc nhỏ hàng ngày,
bằng phương cách đó chúng ta sẽ cảm thấy dễ hơn, dễ hơn. Chúng ta
nên tự hỏi thông minh như vậy tốt hay là xấu? Lanh lợi kiểu đó có
lợi hay là hại? Theo quan điểm của Phật giáo, thay vì dùng trí thông
minh để sống chúng ta nên dùng trí tuệ, nên phân tích, nên tìm hiểu
để biết nó thực có giá trị hay không.
Sở dĩ tôi nói rằng tất cả những rắc rối, những vấn đề của chúng ta,
của xã hội, của thế giới và của riêng từng cá nhân đều đến từ sự
thông minh hoá, bởi vì nó được xây dựng trên một cái tôi, trên một
bản ngã không được tự nhiên, bởi vì khi sinh ra, khi còn là một trẻ
thơ, chúng ta không có những vấn đề này và khi chết đi chúng ta cũng
không có những vấn đề này.
Trong Phật giáo có thiền định, thiền định là gì, thiền là nhìn thấu
suốt những gì đang xẩy ra, đang diễn ra một cách tự nhiên hay không
tự nhiên, trong sáng hay u mê --đây chính là những sự xung đột của
cái tôi. Thiền định cho chúng ta đến gần . Càng thiền định, càng đến
gần sự thật, càng nhìn được phía bên kia của những cảm xúc là gì,
càng nhìn được những sự xung đột của chính cái tôi như thế nào, và
sẽ biết được cái gì thực sự đang hoạt động trong tâm của chúng ta
như nhìn một đối tượng ở bên ngoài.
Qua Phật giáo, chúng tôi tin tưởng rằng tất cả chúng sinh đều có
những vấn đề, nó xẩy ra mỗi ngày, thường ngày. Chúng ta có những
xung đột ở nội tâm của chúng ta về chính cái tôi của chúng ta, chúng
ta có những vấn đề về những xúc cảm của chúng ta, chúng ta đã bị ám
ảnh. Chúng ta biết chúng ta có đủ mọi thứ vấn đề nhưng chúng ta cũng
biết rằng chúng ta có những khả năng đến gần chúng, nhìn được chúng
và thấu suốt được tận gốc rễ phía bên kia của vấn đề là gì. Thực sự
chúng ta có khả năng này. Chúng ta không nên nghĩ, “ Tôi qúa lầm
lẫn, bản tính của tôi hoàn toàn sai lầm. Tôi không thể bỏ nó được,
không có cách nào để thay đổi nó, để chuyển hóa nó.” Đó là một thái
độ qúa sai lầm, chúng ta đã hạ thấp gía trị con người, chúng ta đã
từ chối khả năng của chúng ta.
Phật giáo là nhân bản, là một loại khoa học tôn giáo, nó đặc biệt
chú trọng đến những vấn đề của con người và tìm cách giải quyết
những vấn đề này -- nó không quá chú trọng đến Phật hay Thượng đế.
Đó là lý do tại sao chúng ta tin tưởng vào gía trị của con người,
mục đích để thẩm định, để tìm ra sự thật của tâm thức chúng ta, thay
vì bỏ quên nó mà chỉ để ý đến thân xác. Hãy luôn nghĩ rằng thân xác
chỉ mang lại bệnh tật và không có gía trị, nó không mang lại sự thỏa
mãn. Sự thỏa mãn nằm trong tâm thức, sự thỏa mãn chỉ có từ tâm thức,
chẳng phải từ cái thân xác xương thịt này. Tâm thức của con người
thì khác xa với cái thân xác hay khối óc này.