QUYỂN NĂM
A Nan bạch Phật rằng: - Như Lai dù đã khai thị nghĩa thứ hai, nhưng con xét những người mở thắt kết, nếu chẳng biết cái gốc của thắt kết, thì con tin chắc người ấy chẳng bao giờ mở được. Thế Tôn, con và hàng hữu học Thanh văn trong hội cũng như vậy; chúng con với vô minh cùng sanh cùng diệt từ vô thỉ, dù được thiện căn đa văn, mang tiếng là xuất gia, mà sự tu như người sốt rét cách nhật, lúc có lúc không. Xin Phật từ bi thương xót kẻ chìm đắm, khai thị thế nào là cái thắt kết của thân tâm hiện hữu này, làm sao được mở, cũng khiến chúng sanh khổ não đời vị lai được ra khỏi luân hồi. Nói xong, cùng đại chúng năm vóc gieo sát đất, cung kính rơi lệ, mong đợi lời khai thị vô thượng của Phật. Bấy giờ, Thế Tôn thương xót A Nan và hàng hữu học trong hội, đồng thời làm nhân xuất thế gian, chỉ đường cho tất cả chúng sanh đời vị lai, lấy tay xoa đầu A Nan. Liền đó, sáu thứ rung động khắp mười phương thế giới, vô số Như Lai trong các cõi ấy, mỗi mỗi đều từ đỉnh đầu phóng ra hào quang, đồng thời chiếu đến rừng Kỳ Đà, rọi vào đỉnh đầu Như Lai, cả chúng đều được pháp chưa từng có.Lúc ấy, A Nan và đại chúng đều nghe mười phương Như Lai đồng thanh bảo A Nan rằng: - Lành thay, A Nan! Ngươi muốn biết cái Câu Sinh Vô Minh (căn bản vô minh), là gốc thắt kết khiến ngươi lưu chuyển trong vòng sanh tử ấy, chính là lục căn của ngươi chứ chẳng phải vật khác; ngươi lại muốn biết đạo Vô Thượng Bồ Đề khiến ngươi mau chứng quả tự tại giải thoát, tịch lặng thường trụ ấy, cũng chính là lục căn của ngươi chứ chẳng phải vật khác. A Nan dù được nghe pháp âm như vậy, tâm còn chưa rõ, cúi đầu bạch Phật: - Tại sao khiến con bị sanh tử luân hồi và được tự tại giải thoát, đều là lục căn, chẳng phải vật khác? Phật bảo A Nan: - Căn trần cùng gốc, thắt mở chẳng hai, tánh thức hư vọng như hoa đốm trên không. A Nan, do trần phát tri, vì căn kiến tướng; kiến và tướng chẳng có tự tánh, như những cây sậy gác vào nhau, cho nên ngươi nay lập tri kiến thành tri, tức là căn bản của vô minh, nếu đối với tri kiến chẳng chấp là tri kiến, ấy tức là Niết Bàn, trong sạch vô lậu, làm sao trong đó còn có thể dung nạp vậtkhác. Bấy giờ, Thế Tôn muốn lập lại nghĩa trên, bèn nói kệ rằng: Chơn tánh hữu vi không Duyên sanh cố như huyễn Vô vi vô khởi diệt, Bất thật như không hoa Ngôn vọng hiện chư chơn, Vọng chơn đồng nhị vọng, Do phi chơn phi chơn, Vân hà kiến sở kiến? Trung gian vô thật tánh, Thị cố nhược giao lô, Kết giải đồng sở nhân, Thánh phàm vô nhị lộ, Nhữ quán giao trung tánh, Không hữu nhị câu phi. Mê hối tức vô minh, Phát minh tiện giải thoát, Giải kết nhân thứ đệ, Lục giải nhất diệc vong, Căn tuyển trạch viên thông, Nhập lưu thành Chánh Giác, Đà Na vi tế thức, Tập khí thành bạo lưu. Chơn phi chơn khủng mê, Ngã thường bất khai diễn Tự tâm thủ tự tâm, Phi huyễn thành huyễn pháp Bất thủ vô phi huyễn, Phi huyễn thượng bất sanh, Huyễn pháp vân hà lập? Thị danh Diệu Liên Hoa, Kim Cang Vương Bửu Giác Như huyễn Tam Ma Đề, Đờn chỉ siêu vô học Thử A Tỳ Đạt Ma, Thập phương Bạt Già Phạn, Nhất lộ Niết Bàn môn. Dịch nghĩa: Tánh hữu vi vốn không, Duyên sanh nên như huyễn Vô vi không sanh diệt, Chẳng thật như hoa đốm, Nói vọng để hiển chơn, Vọng chơn là hai vọng Phi chơn phi bất chơn Làm sao kiến sở kiến? Trong đó chẳng thật tánh, Nên như sậy gác nhau. Thắt, mở đồng một nhân, Thánh phàm chẳng hai đường, Ngươi xem tánh gác nhau, Không, Hữu thảy đều sai. Mê muội tức vô minh, Phát minh liền giải thoát. Mở, thắt theo thứ tự, Lục mở nhất cũng tiêu Chọn căn nào viên thông, Nhập lưu thành Chánh Giác. Đà Na (thức thứ tám) thức vi tế, Tập khí như nước dốc. Sợ chấp Chơn phi chơn, Nên ta chẳng khai giảng Tự tâm chấp tự tâm, Phi huyễn thành pháp huyễn. Chẳng chấp chẳng phi huyễn Phi huyễn còn chẳng sanh, Pháp huyễn làm sao lập? Đây gọi Diệu Liên Hoa Bửu giác như Kim Cang Tu theo Tam Ma Đề, Búng tay siêu vô học Pháp này chẳng gì bằng, Mười phương chư Như Lai, Chỉ một cửa Niết Bàn. LƯỢC GIẢI Trước kia, A Nan hỏi Phật những phương tiện đầu tiên về ba thứ Thiền Quán: Sa Ma Tha, Tam Ma và Thiền Na, mà mười phương Như Laiđồng thanh đáp lại A Nan rằng: “Ngươi muốn biết cái Câu Sinh Vô Minh, là gốc thắt kết khiến ngươi lưu chuyển trong vòng sanh tửấy, chính là lục căn của ngươi chứ chẳng phải vật khác; ngươi lại muốn biết Đạo Vô Thượng Bồ Đề, khiến ngươi mau chứng quả tự tại giải thoát, tịch lặng thường trụ ấy, cũng chính là lục căn của ngươi, chứ chẳng phải vật khác”. Cũng như lời thí dụ băng nước kể trên, nước đóng thì thành băng, đâu thể cho lộn vật khác mà thành băng; băng tan thì thành nước, đâu thể cho lộn vật khác mà thành nước. Lục căn làm mai mối cho giặc, tự cướp của báu trong nhà, ấy là lục căn; lục mở nhất tiêu, mau chứng Chánh Giác, cũng là lục căn.Vậy tức vọng tức chơn, tức chơn tức vọng, chỗ này cần phải có diệu ngộ mới được, chữ Diệu này lời nói chẳng thể diễn tả, ắt phải chuyển thức thành trí, khế hợp với Diệu Tâm sáng tỏ, mới có thể nói là Vô Thượng Bồ Đề. Bửu Giác như Kim Cang: tánh Kim Cang hay phá hủy tất cả, Thập Địa đều gọi là Tâm Kim Cang, như phá hủy sơ địa lên nhị địa, phá hủy nhị địa lên tam địa v.v... Nếu Bửu Giác này được hiện ra, chẳng những căn bản vô minh liền tiêu, cả Tri kiến Bồ Tát và Tri Kiến Phật cũng không còn. Ba thứ Thiền quán Sa Ma Tha, Tam Ma và Thiền Na chỉ cần tự ngộ, hễ ngộ thì liền đến địa vị Phật, nên trong búng ngón tay siêu việt bậc vô học của nhị thừa. Bậc vô học vì còn chấp vô kiến, tức còn lọt vào công dụng, đây chơn tánh hiện tiền, hữu vô đều lìa, một cửa sâu vào, chẳng phải nhờ công dụng, nên gọi là cửa Đốn Ngộ vậy. (chẳng nhờ công dụng là chẳng phải chẳng cần công phu).